Cfare eshte veprimateria e abrazionit te eres

Toka jonë dhe veçanërisht korja e saj që kur është krijuar e deri më sot ka qenë në lëvizje e zhvillim të pandërprerë. Ajo ka pësuar e pëson edhe në ditët e sotme ndryshime të mëdha. Kanë ndyshuar vazhdimisht përbërja dhe ndërtimi i saj, gjendja fizike e lëndës, pamja e jashtme e tokës, kushtet fiziko-gjeografike etj.
Këto ndryshime janë shkaktuar nga proceset e ndryshimeve gjeologjike, të cilat në shumicën e tyre janë procese që veprojnë shumë ngadalë e për një kohë shumë të gjatë me mijëra e miliona vjet në krahasim me zgjatjen e jetës së njeriut.
Shpesh ato janë të pakapshme edhe nga shumë breza njerëzish, siç janë p.sh.lëvizjet tektonike të kores së Tokës, tjetërsimi etj. Megjithëkëtë këto procese të ngadalshme që veprojnë në mënyrë të vazhdueshme, çojnë në ndryshime të mëdha në koren e Tokës. Ndërmjet proceseve gjeologjike ka dhe të tilla që zhvillohen me një shpejtësi të madhe dhe që çojnë shpesh në pasoja katastrofike, siç janë p.sh. tërmetet, vullkanet, shëmbjet dhe rrëshqitjet e papritura e të menjëhershme të tokës etj.
Burim i energjisë që i shkakton këto procese është i ndryshëm dhe lidhet me faktorë të brendshëm e të jashtëm. Në lidhje me këtë, të gjitha proceset gjeologjike i ndajmë në dy grupe:

 1. Procese endogjene të brendshme,
 2. Procese ekzogjene të jashtme.

Procest gjeologjike endogjene quhen ato procese të cilat shkaktohen nga forcat e brendshme të Tokës dhe që ndodhin kryesisht brenda saj, por që shfaqen shpesh edhe në sipërfaqe të Tokës. Në këto procese përmendim: magmatizmin, sizmicitetin tërmetet, lëvizjet tektonike të kores së Tokës dhe metamorfizmin.
Procese gjologjike ekzogjene quhen ato procese që lindin nga faktorët e jashtëm, kryesisht për llogari të energjisë diellore dhe zhvillohen në sipërfaqe të Tokës ose afër saj në thellësi të vogla. 
Në këto procese hyjnë: tjetërsimi prishja fizike e kimike e shkëmbinjëve, proceset që lidhen me veprimtarinë e ujërave rrjedhëse sipërfaqësore, të ujërave nëntokësore, të deteve e liqeneve, të erës, të akullnajave etj.

Puna shkatrruese e erës varet, në radhë të parë, nga shpejtsia e saj. Sa më e madhe të jetë shpejtësia e erës, aq më e madhe është forca shkatrruese e saj. Ajo ndihet më shumë në vendet e zhveshura nga bimësia ose nga vendet me bimësi pak të zhvilluar dhe që ndërtohen, në përgjithësi, nga shkëmbinjë të butë dhe të shkriftë.
Vendet më karakterstike ku veprimtaria e erës është shumë e ndjeshme janë shkretirat dhe gjysëm shkretirat. Ato quhen edhe arena e veprimtarisë së erërave. Nga një shkallë më të vogël era vepron edhe në zonat e larta malore, në shpatet e zhveshura të luginave lumore, në brigjet e deteve etj. Puna shkatrruse e erës shfaqet në dy forma:
Së pari në atë që quhet deflacion, me të cilën kuptojm punën fryerse që bën era me forcën e saj në shkëmbinjtë, duke larguar nga sipëfaqja e tyre materialin e imët që i mbulon, pra i zhvesh ata, duke hapur rrugë zhvillimit të mëtejshëm proceseve të tjera. Gjithashtu me punën e saj fryrëse, era zghëron, thellon më tej të plasurat.
Së dyti në atë që quhet korazion, me të cilën kuptojmë punën goditëse që bën era mbi shkëmbinjët, krahas forcës goditëswe të saj, dhe me materialin grimcor që ajo mbart në gjendje pezullie.Veprimtaria gjeologjike e erës kur erërat janë të forta, nga sipërfaqja e shkëmbinjëve ngrihen jo vetëm grimca të imëta, por edhe grimca të mëdha, me përmasa deri në disa milimetra. Grimcat e ngritura dhe të transportuara nga era përplasen mbi shkëmbinjët, ato së bashku me forcën goditëse të erës formojnë mbi sipërfaqën e shkëmbinjëve brazda, vijëzime të thelluara, pra lëmojnë dhe grryejnë sipërfaqën e tyre. Korazioni është më i fuqishëm në pjesët më të poshtme të shkëmbinjëve, që ndodhen më pranë sipërfaqës së Tokës, pasi në këto lartësi 1 - 2 mmateriali grimcor i ngritur nga era është në sasi më të madhe dhe me përmasa më të mëdha. Proceset e deflacionit dhe të korazionit janë të lidhura ndrsjelltazi dhe zakonisht ndodhen së bashku. Shkalla e shkatrrimit të shkëmbinjëve nga era është e ndryshme dhe varet, përveq forcës së erës edhe nga fortësia e shkëmbijëve, ndërtimi i tyre, përbërja etj. Si rrjedhim i procesit të deflacionit dhe të korazionit lindin forma kaakteristike skulpturore të relievit, që janë tipike, për ato vende ku veprimtaria e erës është mjaft e madhe dhe që ndërtohen nga shkëmbinjë heterogjen.

Era bën një punë të madhe transportuese dhe depozituese. Kjo veprimtari e erës varet kryesisht nga shpejtësia e saj.  Materiali i shkriftët mund të transportohet nga era i mbajtur pezull në ajër ose me rrokullisje nëpër sipërfaqën e Tokës. Largësia e transportit të materialit nga era varet nga shpejtësia e erës dhe nga madhësia e grimcave. Ka raste kur erërat e fuqishme transportojnë masa të mëdha pluhuri, që në shkretëtëtira e errësojn edhe dritën e Diellit. Pluhuri shpesh herë qëndron për një kohë të gjatë pezull në qiell dhe mund të transportohet në largësi të mëdha, kjo dukuri vrehet sidomos gjatë shpërthimit të vullkaneve, të cialt shpesh nxjerrin sasi hiri dhe pluhuri. Shpesh rëra dhe pluhuri i shkretëtirës së Saharës ndodh të bjerë në formë shiu të kuq në Maltë, Italin jugore etj. Materiali i përfituar nga veprimtaria e erës, kryesisht rëra duke u grumbulluar, formon relieve pozitive në trajt kodrash asimetrike mjaft karakteristike, siq janë: dunat, barhanat, valëzimi etj. Formimi i tyre shpjegohet në kët mënyrë: Rëra gjatë transportimit nga era nepër sipërfaqën e Tokës do të ndeshë rrugës në pengesa të ndryshme sado të vogla qofshin ato.

Energjia elektrike

Energjia elektrike është rrjedhje e ngarkesave elektrike. Në qarqe elektrike kjo ngarkesë shpesh realizohet nga lëvizja e elektroneve në një kabllo. Ajo mund të realizohet nga jonet në një elektrolitë, ose nga të dyja jonet dhe elektronet si në një plazmë.^[1]

Njësia për matjen e rrymës elektrike në sistemin SI është amperi, që është rrjedhja e ngarkesës elektrike rreth një sipërfaqeje në vlerë prej 1 kuloni për sekond. Rryma elektrike matet me anë të një pajisjeje që quhet ampermetër.^[2]

Rrymat elektrike shkakojnë nxehtësinë e Xhulit, e cila krijonë dritë në një poç drite inkadenshente. Ato po ashtu krijojnë fusha magnetike, të cilat përdoren në motora, përçues dhe gjeneratorë.

Në një përçues metalik, secili atom ka një ose më shumë se një elektron të lidhur në afëri. Këto elektrone të lidhura në afërsi konsiderohen si elektrone të lira. Ato mund të lëvizin nga njëra pjesë në tjetrën. Që kur këto elektrone të lira lëvizin gjatë gjithë përçuesit, ato janë bartëse të ngarkesave.

Shkurtesat AC dhe DC përdoren thjesht për alteruara dhe direkte, si kur modifikojnë rrymë ose tension.

Rryma direkte: Rryma direkte (DC) është rrjedhje jo-indirekte e ngarkesave elektrike. Rryma direke prodhohet nga burime si bateritë, termoelementet, qelizat diellore, dhe komutatorët e tipit dinamo. Rryma direkte ka mundësi të rrjedhë nëpër përçues si kablloja, por mund të rrjedh edhe përmes gjysmëpërçuesve, izolatorëve, ose edhe përmes vakuumit si në katodë. Ngarkesa elektrike rrjedh në drejtim konstant, që e dallon nga rryma e alternuar (AC). Termi fillestar që u përdor për rrymën direkte ishte rryma galvanike.^[12]

Rryma e alternuar: Te rryma e alternuar (AC, ose ac), lëviza e ngarkesave elektrike ndërron drejtim në mënyrë periodike. Forma e zakonshme valore e fuqisë së rrymës së alteruar është sinusoida. Në aplikacione të caktuara, janë të përdorura forma valore të ndryshme, si valët trekëndëshe ose katrore. Sinjalet audio dhe radio të vendosura në kabllo elektrike janë po ashtu shembuj të rrymës së alternuar. Në këto aplikacione, një qëllim i rëndësishëm është kthimi i informacioneve të koduara (ose modeluara) në sinjale AC.

Cfare eshte parashuta

Leonardo di ser Piero da Vinci (origj. Leonardo da Vinci i njohur edhe si Da Vinci ose Leonardo) lindi më 15 prill 1452 në Ankiano të Vinçit; vdiq më 2 maj 1519 në Kështjellën e Cloux (Kluks) të Ambuazit. Ishte arkitekt i famshëm, shpikës, inxhinier, piktor e skulptor italian i Rilindjes. Babai i tij Ser Piero da Vinci ishte noter ndërsa e ëma Katerina një fshatare.

Si piktor (vizatues), ishte nxënës i Verrocchios, në shitoren e të cilit njohu bashkënxënësin Lorenzo di Credi (Lorenco di Kredi), që shquhej për stilin e tij të hijshëm me vija të prera e të sakta. Këto mënyra të di Credi-t ndikuan te Leonardoja, por më pas ishte radha e Lorencos të mësonte nga Leonardo. Ai është një ndër humanistët më të mëdhenj ne kategorinë e artit. Da Vinçi mund të mendohet si një kryetip i njeriut të rilindjes dhe është përcaktuar shpesh si një gjeni, për shkak të shkëlqimit të tij në të gjitha fushat e artit, për zbulimet e tij shkencore dhe shpikjet teknike, që duken një përparim i madh në krahasim me kohën e tij.

Leonardoja dijetar u injorua nga studiuesit bashkëkohanikë të tij. Ai ishte i magjepsur nga fluturimi. Bëri studime të hollësishme mbi fluturimin e zogjve dhe projektoi makina të ndryshme fluturuese, përfshirë edhe një helikopter që vihej në lëvizje nga katër njerëz (që nuk do të mund të kishte fluturuar sepse do të ishte rrotulluar rreth vetvetes) dhe një deltaplan por që ky do të kishte mundur të fluturonte.

 Mori pjesë në shumë autopsi duke bërë një numër të skicimeve anatomike tejet të hollësishme, duke projektuar një studim të plotë të anatomisë njerëzore e krahasore.

Leonardo shfrytëzoi në veçanti këto dituri anatomike (mbase më të thellat e kohës së tij) qoftë në fushën artistike ashtu edhe në mekanikë: është i tiji projekti i parë i dokumentuar mbi një robot humanoid (si-njeri) rreth viteve 1495. Shënime të rizbuluara në vitet 1950 në kodikun atlantik dhe në libërtha shënimesh xhepi që datojnë rreth 1495 - 1497 tregojnë skicime të hollësishme mbi një kalorës mekanik, që ishte me sa duket në gjendje të ngrihej në këmbë, lëvizte krahët, kokën dhe nofullat, duke nxjerrë tinguj nga goja (falë një mekanizmi të përparuar goditës të vendosur në lartësinë e gjoksit). Kalorësi robot i Leonardos ishte parashikuar ndoshta për t´i dhënë shpirt një prej festave të Dukës së Milanos, sidoqoftë nuk dihet se është realizuar ndonjëherë.

Në vitin 1502 Leonardo da Vinçi bëri një skicim të një ure me një shtrirje prej 240 metrash, si pjesë e një projekti të inxhinierisë civile për Sulltanin osman Beyazid II.

Parashikohej që ura të vendosej në grykën e Bosforit e njohur si Briri i Artë por nuk u ndërtua kurrë. Vizioni i da Vinçit u ringjall në vitin 2001 kur një urë më e vogël, bazuar mbi skicimet e tij, u ndërtua në Norvegji.

Por,midis projekteve të realizuara, është porti-kanal i Cesenatico (Çesenës),vendi i njohur turistik sot në krahinën e Forli-Cesena, rreth 35 km nga qendra e Forlit.

Shënimet e tij përmbajnë një numër të madh shpikjesh në fushën ushtarake: mitraloz dhe "tanke" të lëvizura nga njerëz apo kuaj, bomba copëtuese, etj. Edhepse kishte bindjen se lufta është veprimtaria më e keqe njerëzore.

Shpikje të tjera përfshijnë nëndetëset, parashutën, biçikletën, një aparat me rrota të dhëmbëzuara (njehsori i parë mekanik), një automobil (vetëlëvizës) shtyrë nga një mekanizëm me sustë dhe një tezgjah automatik i cili u ndërtua së fundi nga muzeu kombëtar i shkencës dhe i teknikës dhe prodhon 2 cm pëlhurë në minutë.

Në vitet që pasuan ai demonstroi në Vatikan një përdorim industrial të energjisë diellore, nëpërmjet përdorimit pasqyrave konkave për ngrohjen e ujit.

Leonardo besonte se dielli dhe hëna silleshin rreth tokës dhe se hëna pasqyronte dritën diellore sepse ishte e mbuluar me ujë.

Leonardo nuk botoi as i shpërndau përmbajtjet e shënimeve të tija. Ata mbetën të fshehura deri në shekullin XIX dhe nuk patën asnjë vlerë të drejtpërdrejtë për zhvillimin e shkencës dhe teknologjisë deri në kohët tona. Mbi këto baza shkrimtari L. Sprague de Camp, në librin e tij "Inxhinierët e lashtësisë", e mendon Leonardon jo të parin e inxhinierëve modernë sesa "të fundit të atyre të lashtësisë", duke saktësuar se pas kohës së Leonardos filloi praktika e përhapjes dhe botimit të zbulimeve shkencore.

Në vitin 1994, një prej librave të shënimeve të Leonardos, i ashtuquajturi "Codice Hammer" (ex Leicester), u ble nga industrialisti amerikan Bill Gates për 25 milionë dollarë. Por shumë nga skicimet e da Vincit janë sot pronë e familjes mbretërore britanike.

Traditional Food of Albania

Fertile climate, nearness to the sea and cooperation with the neighboring countries have had a huge impact on diversity and profusion of Albanian cuisine. Variety of dishes was adopted from the Byzantines, Venetians and Arabs. In Albania you can taste spider crab brodetto or risotto just like in neighboring Spain. The Albanians borrowed chevapchichi, razhnichi, many types of moussaka and sure enough pilawa from Yougslav cuisine (Figure).

The basic components of almost all dishes are meat and vegetables. You can taste practically traditional croquettes called «chofte», shish kebab and other familiar dishes here, but each chef adds his own traditions and tastes to them.

Albanian cuisine can be nominally divided into three regions:

1. Cuisine of northern regions of the country.

The main foodstuff here is grinded corn. It is used to bake bread and make various types of sweet and salty national dishes.

Kidney beans, potato, carrot and cabbage are grown and consequently used for making food in the northern regions of the country as well. Onion and garlic are added to almost all dishes. Climate of the north is favorable for growth of cherry, pump, walnut and almond. Plump is the main component of the Albanian national drink Rakia.

Traditional dishes here are meat or vegetable casserole, petula (which resembles Russian bliny), rice boiled in meat or vegetable broth, pasta, chicken and rice, sudjuk (a kind of salami), eggplant and egg or parsley filling, sweets and corn flour cakes.

Culinary art of Shkoder is at the head of the table of all northern regions. Fish dishes are extremely popular here as there are a lot of rivers and lakes in this town. Carp and acne are the most common food ingredients, they are roast in an oven or a baking oven, grilled and used as a soup ingredient.

2. Cuisine of central part of the country.

Plentiful soil and fertile climate of the center of Albania are favorable for growing almost all vegetables and fruit. Variety of animals and poultry is also a characteristic of this region - chickens, ducks, geese and turkeys are raised here. Variety of such fish as flounder, perch, acne, sole, gray mullet lives in the Adriatic sea.

Traditional dishes here are meat baked in yogurt (Tav Elbasani), curd stew, egg cakes, cabbage cakes, spinach cakes, white cheese cakes, nettle cakes, liver and curd and balokume dessert.

3. Cuisine of southern region of the country.

Stock-rearing is popular here, so milk and other dairy are often used as foodstuffs. This part of the country is also well-known for its production of various types of hard and soft cheese. And kefir made in the south is so thick that you to cut it with a knife. Warm marine climate provides ideal conditions for growing citrus cultures and olives. Olive oil is also everywhere here – people use it for frying, they add it to different salads and use it as a skin humidifier. The olives are canned and added in various dishes.

Popular meat dishes are stewed meat and onion (chumlek), veal stew (ferges), lamb meat and yogurt (tave-kosi and tave-elbasani), beef roast in fermented milk sauce (rosto-mi-salche-kosi), sheep pluck stuffed with meat and vegetables (kukurech), beef stew (chomlek), cabbage rolls (sarma), meat stew with vegetables and potato (guvech), roasted whole sheep head and barbeque with vegetables. Meat is traditionally served with pilawa (rice) and miscellaneous greens.

In summer cold soup called «tarator» serves before the second dishes is highly popular. This soup contains water acidified with vinegar or sour milk, lettuce or cucumber, garlic, fennel, walnut, olive oil and spices. Tarator is sometimes served with ice.

Cucina italiana

La cucina italiana si è sviluppata attraverso secoli di cambiamenti politici e sociali, con radici che risalgono al IV secolo a.C. La cucina italiana stessa è stata influenzata dalla cucina dell'antica Grecia, dell'antica Roma, bizantina, ebraica e araba e normanna. Importanti mutamenti si ebbero con la scoperta del Nuovo Mondo e l'introduzione di nuovi ingredienti come patate, pomodori, peperoni e il mais, ora fondamentali nella cucina ma introdotti in quantità solo nel XVIII secolo. La cucina italiana è conosciuta per la propria diversità a livello regionale, abbondanza nel gusto e nei condimenti, è inoltre ritenuta la più famosa nel mondo, con influenze a livello internazionale, tanto che l'emittente televisiva statunitense CNN la colloca al primo posto tra le cucine più apprezzate a livello globale.^[1]

La caratteristica principale della cucina italiana è la sua estrema semplicità, con molti piatti composti da 4 fino ad 8 ingredienti. I cuochi Italiani fanno affidamento sulla qualità degli ingredienti piuttosto che sulla complessità di preparazione. I piatti e le ricette, spesso, sono stati creati dalle nonne più che dagli chef, ed è per questo che molte ricette sono adatte alla cucina casalinga. Molti piatti che una volta erano conosciuti solo nelle regioni di provenienza, si sono diffusi in tutta la nazione. Il formaggio ed il vino costituiscono una parte importante della cucina, con molte variazioni e una tutela legale specifica, la Denominazione di origine controllata (DOC). Anche il caffè, specialmente l'espresso, è divenuto importante nella cucina italiana.

Storia della cucina italiana dell'Ottocento

La cucina ottocentesca italiana è caratterizzata dal proliferare dei ricettari domestici municipali, da una crescente attenzione alle esigenze delle case borghesi, sia in materia di costi che di approvvigionamenti, e da una editoria vivace che si rivolge alla famiglia e attraverso di lei alla servitù. 

I libri di cucina, di modesta apparenza, offrono un ritratto gastronomico moderno delle classi abbienti, lontano sia dall'autarchia rurale che dal cerimoniale di corte, sempre attento al costo delle vivande e alle competenze della servitù. Il ricettario municipale non è dunque lo specchio di una economia e di una cucina di territorio, ma di una classe che, a tavola, nelle buone occasioni, prende le distanze da essa, e ostenta una certa cultura. 

Le vivande viaggiano da città a città, e nei centri importanti la nozione di cucina casalinga è aperta a prestiti e a curiosità.

Questi ricettari si rivolgono, da Napoli a Milano o Palermo a «madri di famiglia, o donne di governo, o uomini che, non portati alle cure più gravi, si fanno dell'arte di condir le vivande, una innocente occupazione». 

Le ricette riflettono un gusto per le preparazioni semplici, ma non necessariamente locali. Figurano le frittelle alla romana, i maccheroni alla napoletana (con ragù al pomodoro) e alla milanese (con burro e parmigiano grattugiato). Se la pertinenza dell'origine di questi ultimi è discutibile, la presenza di gattò, sartù e pasta bignè non ha bisogno di essere giustificata altrimenti che con il modello francese. 

I ricettari domestici del XIX sec. rendono sempre più ibridi il modello francese e il patrimonio locale mescolando piatti d'ineguale costo e impegno, fondendo tradizioni di casa e d'osteria, semplificando i piatti complessi e arricchendo quelli popolari.

Ovviamente la cucina di casa non è l'unico argomento dei ricettari rivolti al mercato. Chi ambisce a una tavola ricca e diversificata, per esempio a Napoli, può consultare libri come “La cucina teorico pratica” di Ippolito Cavalcanti duca di Bonvicino (1837). 

Testi del genere sono sopratutto destinati ai professionisti. Utili ad offrire una testimonianza della ricerca culinaria, e ad aggiornare coloro che operano ad alto livello, senza economia. Si tratta di raccolte destinate a mostrare come si decora il piatto e lo si serve in tavola. La loro pubblicazione è giustificata dall'apertura dei grandi alberghi turistici con ristoranti, dalla formazione dei cuochi, e dopo l'unità d'Italia dalla crescente sensibilità per una terminologia nazionale.